คำอธิบาย
ชุดเหรียญกู้อิสรภาพ สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช วัดหงส์รัตนาราม จ.กรุงเทพฯ ที่ระลึกพิธีเปิดศาล เมื่อปี 2527
วัดหงส์รัตนาราม เป็นวัดสำคัญแห่งหนึ่งของสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี หรือ สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ตั้งอยู่บนถนนวังเดิม แขวงวัดอรุณฯ เขตบางกอกใหญ่ กทม. เดิมทีชาวบ้านเรียกว่า “วัดเจ้าขรัวหงส์” ตามชื่อของเศรษฐีชาวจีนผู้สร้างวัดในสมัยอยุธยา ต่อมาพระอารามแห่งนี้อยู่ในพระราชูปถัมภ์ของสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี มาตลอดรัชสมัยของพระองค์ ทรงปฏิสังขรณ์พระอุโบสถ ศาลาการเปรียญ และกุฏิ ต่อมารัชกาลที่ 4 ทรงพระราชทานนามใหม่ว่า “วัดหงส์รัตนาราม”
ภายในวัดยังมีสระน้ำมนต์ ที่สมเด็จพระเจ้าตากสิน เสด็จมาสรงน้ำที่นี่เมื่อมีพิธีสำคัญของแผ่นดิน หรือพิธีปลุกขวัญก่อนไปสู้รบ และเมื่อกลับมาแล้วก็นำดาบมาล้างที่สระแห่งนี้ พูดตามประสาชาวบ้านคือ สระล้างอาถรรพ์ สิ่งอัปมงคลนั่นเอง และพระองค์มักเสด็จมานั่งวิปัสสนากรรมฐานในพระอุโบสถอยู่เสมอ
ศาลสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีมหาราช ที่ตั้งอยู่ ณ วัดหงส์รัตนาราม ตามคำบอกเล่าสืบต่อกันมา เป็นศาลพระเจ้าตากแห่งแรกในประเทศไทย ที่สร้างขึ้นมาเพื่อเป็นที่เคารพสักการะ ตามตำนานว่า “หลังจากมีการประหารชีวิตพระเจ้าตากบริเวณป้อมวิชัยประสิทธิ์ ก็มีหลวงจีนเดินนำขบวนพระบรมศพผ่านวัดหงส์ โดยมีอีกคนหนึ่งถือพานรองพระโลหิต ขณะเดียวกันเขาหันกลับไปมองยังโบสถ์วัดหงส์ ก็เห็นพระเจ้าตากยืนกอดอก ไม่มีหัว ทำให้ตกใจจนทำพานรองพระโลหิตหล่นจากมือ จากนั้นจึงมีการนำดินที่มีพระโลหิตพระเจ้าตากมาปั้นรูปพระองค์แล้วตั้งศาลพระเจ้าตาก ณ ตำแหน่งดังกล่าว โดยสร้างเป็นศาลไม้” ตำแหน่งนั้นคือบริเวณต้นโพธิ์ด้านข้างศาลสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีมหาราชในปัจจุบัน
ครั้นเมื่อเวลาผ่านไปศาลไม้ก็ชำรุดทรุดโทรม ทางวัดหงส์รัตนาราม กองทัพเรือ กรุงเทพมหานคร และคณะศรัทธา ได้ช่วยกันสร้างศาลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชขึ้นมาใหม่ ใหญ่โตสวยงามในบริเวณเดียวกันกับศาลเดิม แต่ก็ยังคงรักษาศาลเก่าไว้ให้กราบไหว้บูชากันอีกด้วย โดยภายในศาลใหม่จะประดิษฐานพระบรมรูปหล่อสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีขนาดเท่าองค์จริง มีพิธีเจริญพระพุทธมนต์เปิดศาลเมื่อปี พ.ศ.2527
ในปัจจุบันวัดแห่งนี้ยังเป็นวัดที่นายทหาร-นายตำรวจ บิ๊กข้าราชการ ให้ความเคารพบูชาเป็นอย่างสูง
